R4, Powstanie Listopadowe, Medal 1831 (lub 1832 - OPIS!!!) Bohaterskiej Polsce

Medal autorstwa znanego francuskiego rytownika i medaliera Jean Jacques Barre'a wybity nakładem Komitetu Brukselskiego upamiętniający Polskę po upadku Powstania Listopadowego. Awers przedstawia personifikacja Polski ubraną w stylu antycznym, która trzyma sztandar z napisem POLOGNE zwieńczony Orłem Białym. Polska na prawej piersi posiada krwawiącą ranę. Postać ta jest podtrzymywana przez personifikację Belgii w czapce frygijskiej. W wokół postaci napis TU NE MOURRAS PAS (nie umrzesz), w dolnym odcinku data MDCCC.XXXI (1831), po prawej sygnatura BARRE FECIT (Barre uczynił). Na rewersie w centralnej części widnieje napis A L’ HÉROÏQUE POLOGNE (bohaterskiej Polsce), powyżej wieniec z 14 gwiazd, u dołu skrzyżowane gałązki - laurowa i palmowa oraz herb Belgii – lew z mieczem i w koronie. Emeryk Hutten - Czapski opisał go w swoim dziele „Catalogue de la collection des médailles et monnaies polonaises” pod pozycją 3831 i nadał wysoki stopień rzadkości R4. Tyle hr. Emeryk Hutten - Czapski, z którego opisu bez zastrzeżeń korzysta się przy opisie tego medalu. Ale…
Przygotowując opis do aukcji, natrafiliśmy w literaturze na całkowicie odmienną historię tego medalu. Jego treść miała dotyczyć Francji a nie Belgii. Informację o wybiciu medalu przez Francję znajdują się min. w „Listach emigracyjnych Joachima Lelewela” tom 1-2 oraz w wydanych we Francji „Kronikach emigracji polskiej” tom 3-4 z 1836 roku.
Medal miał zostać wybity w 1832 roku we Francji przez działaczy emigracyjnych - staraniem Towarzystwa Bazaru Polskiego w Lyonie. Medalierem był francuski rytownik - Jean Jacques Barre (1793-1855), Na awersie zostały przedstawione dwie postacie kobiece będące symbolami Polski i Francji. Polska stoi ze sztandarem (legionistów) w dłoni i raną na piersi. Podtrzymywana i obejmowana jest przez Francję. Wokół postaci widnieje napis - TU NE MOURRAS PAS (nie umrzesz). U dołu data MDCCCXXXI (1831) oraz sygnatura BARRE FECIT. Na rewersie pod koroną z 14 gwiazdami widnieje napis A L'HEROIQUE POLOGNE (bohaterskiej Polsce). Poniżej dwie skrzyżowane gałązki - laurowa (symbolizująca zwycięstwo) i palmowa (symbolizująca to co chwalebne, piękne i mądre również zwycięstwo nad śmiercią i zmartwychwstanie) oraz sylwetka lwa w koronie i z mieczem (którego wizerunek jest również herbem Lyonu).

W pierwszej połowie XIX wieku pojawiły się w Europie jedne z pierwszych pamiątek świadczących o wsparciu charytatywnym emigrantów będących w potrzebie. Po upadku powstania listopadowego wielu Polaków wyemigrowało min. do Francji. Z braków środków materialnych bardzo często zasilali oni szeregi tamtejszej biedoty. Francuski rząd nie kwapił się z ich wsparciem finansowym min. aby zbytnio nie drażnić cara Mikołaja I. Pod naporem opinii publicznej przyznana została emigrantom zapomoga w wysokości 2 sou, co jak określano, było kwotą mniejszą od przysłowiowego grosza rzucanego żebrakowi. W związku z trudną sytuacją emigrantów, w 1832 roku Towarzystwo Bazaru Polskiego w Lyonie zamówiło u słynnego francuskiego rzeźbiarza i medaliera Jean Jacques Barre (1793-1855) medal, który min. był ofiarowywany szczodrym darczyńcom na polskich emigrantów. Pozostała część nakładu została sprzedana celem zasilenia finansowego Towarzystwa.
Za tym, że na medalu przedstawiono Francję może przemawiać również to, że postać która podtrzymuje Polskę ma nałożoną czapkę frygijską a jednym z symboli Francji jest Marianna często przedstawiana właśnie w takiej w czapce na głowie. Czapka ta, która już w starożytności była symbolem wolności, pojawiła się w trakcie rewolucji francuskiej. Noszenie tej czapki było sposobem na pokazanie francuskiego patriotyzmu.
Z podobnej symboliki również skorzystano w Anglii w 1833 roku, gdzie staraniem Polskiego Komitetu w Londynie wybito medal upamiętniający Polskę po powstaniu listopadowym (Hutten – Czapski poz. 3835, R4). Tam Polskę podtrzymuje alegoryczna postać jednoznacznie przedstawiająca Anglię w antycznym hełmie (aby pewnie nie naruszać praw autorskich - tylko Marianna może mieć na głowie czapkę frygijską ;) i z tarczą z angielską flagą. W tym samym roku w trzecią rocznicę wybuchu Powstania Listopadowego Belgia wybiła medal upamiętniający to wydarzenie (Hutten – Czapski poz. 3834, R4). Być może miało na to wpływ przyjazd we wrześniu 1833 roku do Brukseli najgłośniejszego polskiego emigranta – Joachima Lelewela, co odbiło się dużym echem w kręgach belgijskich intelektualistów i tamtejszej prasy. Na awersie tego medalu przedstawiono czapkę frygijską ale już samą, zawieszoną nad kotwicą a nie założoną na czyjejś głowie. Mało prawdopodobne aby Belgia wybijała kolejny medal związany z tym samym wydarzeniem. Co prawda w latach 1831-1833 działał w Brukseli Belgijski Komitet Pomocy Polakom – na który powołuje się prawdopodobnie Hutten - Czapski, ale jak podaje Władysław Zajewski w swojej pracy pod tym samym tytułem – główny nurt polskiej emigracji skierowany był do Francji i Anglii, napływ do Belgii nie był znaczny. W grudniu 1831 roku w Brukseli znajdowało się 11 polskich emigrantów a w styczniu 1832 roku – 10. A w okresie 1832-1836 w Brukseli znajdowało się blisko 60 polskich emigrantów. Pobyt takiej liczby emigrantów był bez kłopotu finansowany przez belgów bez wyraźnej potrzeby wybijania medalu – cegiełki.
Wszystko to są oczywiście wstępne ustalenia, co nie zmienia faktu, że medal ten jest ciekawą historyczną pamiątką